Tο σάλιο συμβάλλει σημαντικά στις φυσιολογικές λειτουργίες της μάσησης της γεύσης της κατάποσης, της ομιλίας και στην έναρξη της πέψης. Εξασφαλίζει υγρό το στοματικό περιβάλλον και έτσι βοηθάει στην αποφυγή συσσώρευσης μικροβίων και συγχρόνως με την αντιμικροβιακή δράση του προστατεύει τα δόντια από την τερηδόνα.
Οι ευεργετικές ιδιότητες του σάλιου γίνονται ιδιαίτερα εμφανείς σε καταστάσεις ξηροστομίας.
Η ξηροστομία είναι το αίσθημα ξηρότητας του στόματος που, στις περισσότερες περιπτώσεις, οφείλεται σε μειωμένη λειτουργία των σιαλογόνων αδένων και σε ελαττωμένη παραγωγή σάλιου.
Τα άτομα με ξηροστομία παρουσιάζουν:
- δυσκολία στη μάσηση και στην κατάποση ξηρών τροφών,
- καυσαλγία,
- διαταραχές γεύσης-όσφρησης,
- κακοσμία,
- γλώσσα λεία, ξηρή, λοβωτή, συχνά ερυθρή,
- καντιντίαση (μυκητίαση) του στόματος,
- φλεγμονή στις γωνίες του στόματος (συγχειλίτιδα) ,
- ξηρότητα και απολέπιση στα χείλη,
- προβλήματα στη συγκράτηση οδοντοστοιχιών,
- αυξημένη τάση για τερηδόνα και νοσήματα του περιοδοντίου (ούλων).
Που οφείλεται;
Συχνότερο αίτιο, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%, είναι η χρόνια λήψη φαρμάκων, καθώς 80 περίπου κατηγορίες φαρμάκων περιλαμβάνουν στις παρενέργειες τους την ξηροστομία. Σημαντικότερα φάρμακα είναι τα ψυχοθεραπευτικά, αντιϊσταμινικά, αντιπαρκινσονικά, αντιϋπερτασικά, διουρητικά, αντιεπιληπτικά κ.ά.
Η ξηροστομία διακρίνεται σε παροδική και μόνιμη (παρατεταμένη).
Η παροδική ξηροστομία οφείλεται σε:
- καταστάσεις αφυδάτωσης,
- ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις,
- στοματική αναπνοή,
- υπερβολικό κάπνισμα και κατανάλωση αλκοόλ,
- άγχος, φόβο, κατάθλιψη.
Η μόνιμη (παρατεταμένη) ξηροστομία εκτός από φάρμακα που χορηγούνται χρόνια, μπορεί να παρατηρηθεί σε άτομα:
- με το σύνδρομο Sjögren,
- που έχουν δεχθεί ακτινοθεραπεία στην περιοχή κεφαλής και τραχήλου για την αντιμετώπιση ορισμένων μορφών καρκίνου,
- που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση,
- που πάσχουν από συστηματικά νοσήματα όπως αρρύθμιστο σακχαρώδη διαβήτη, λοίμωξη από τον ιό HIV που προκαλεί το AIDS,
- που έχουν υποστεί τραυματισμό η χειρουργική επέμβαση στην περιοχή κεφαλής και τραχήλου.
Πως αντιμετωπίζεται;
Η αντιμετώπιση της ξηροστομίας είναι ανάλογη με το αίτιο που την έχει προκαλέσει, π.χ. παραπομπή στο θεράποντα ιατρό για τη διερεύνηση της δυνατότητας αντικατάστασης του υπεύθυνου φαρμάκου ή τροποποίησης της δοσολογίας.
Η προληπτική θεραπεία στους ασθενείς με παρατεταμένη ξηρότητα του στόματος περιλαμβάνει:
- επιμελή στοματική υγιεινή,
- χρήση φθοριούχου οδοντόπαστας,
- φθοριούχου διαλύματος και διαλύματος χλωρεξιδίνης καθημερινά,
- τακτικό οδοντιατρικό έλεγχο ανά 6 μήνες.
Η αντιμετώπιση της ξηρότητας των βλεννογόνων επιτυγχάνεται με:
- τη χορήγηση τοπικών εφυγραντικών- υποκατάστατων σάλιου σε μορφή ζελέ, διαλύματος ή spray,
- τσίχλες ή καραμέλες χωρίς ζάχαρη,
- συστηματική χορήγηση φαρμάκων όπως η πιλοκαρπίνη και η σεμιβελίνη.
Επιβάλλεται, επίσης, η αντιμετώπιση των επιπλοκών της ξηροστομίας, όπως η καντιντίαση του στόματος, με τη χορήγηση τοπικών ή συστηματικών αντιμυκητιασικών φαρμάκων.
